Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας

• Πτυχίο με ειδίκευση Ιστορίας ή Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης
• Μεταπτυχιακό δίπλωμα με ειδίκευση στην Προϊστορική Αρχαιολογία ή στην Κλασική Αρχαιολογία ή στην Βυζαντινή Αρχαιολογία ή στην Ιστορία του Ανθρωπογενούς Περιβάλλοντος, στην Ιστορία της Τέχνης, στην Αρχαία ή Βυζαντινή Ιστορία, στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, στην Ιστορία των Σλαβικών λαών ή στην Τουρκολογία, στην Λαογραφία και Κοινωνική Ανθρωπολογία
• Διδακτορικό δίπλωμα στην Ιστορία ή την Αρχαιολογία.

Το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας καυχάται για την ακαδημαϊκή του παράδοση, η οποία ξεκινά ταυτόχρονα με την Ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το 1925. Κτίσθηκε από γενιές διακεκριμένων καθηγητών της Αρχαιολογίας, της Ιστορίας, της Λαογραφίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Με τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και το ήθος τους  άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Κοντά τους μαθήτευσε μέγα  μέρος των φιλολόγων που στελέχωσαν την ελληνική μέση εκπαίδευση κατά τον 20ό αιώνα, όσο η Φιλοσοφική Σχολή λειτούργησε κυρίως ως χώρος επαγγελματικής κατάρτισης εκπαιδευτικών.

Οι πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και δημογραφικές εξελίξεις των τελευταίων είκοσι ετών και η ταυτόχρονη γιγάντωση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης θέτουν σε όλα τα τμήματα ανθρωπιστικών σπουδών του ελληνικού πανεπιστημίου μεγάλα διλήμματα και ισχυρές προκλήσεις. Από τη στιγμή που απουσιάζουν ή είναι εξαιρετικά σπάνιες οι έτοιμες επαγγελματικές λύσεις, καλούμαστε να ανακαλύψουμε και να αναδείξουμε εκ νέου τη σημασία των ανθρωπιστικών επιστημών, παράλληλα με τη μέριμνα για την άριστη επιστημονική κατάρτιση νέων ιστορικών και αρχαιολόγων.

Η επιστημονική ερευνητική μέθοδος που παράγει και ανανεώνει τη γνώση με τη συγκρότηση επιχειρημάτων είναι το βασικό μαθησιακό αποτέλεσμα του προγράμματος σπουδών, αυτό που θα μείνει, όταν όλες οι άλλες πληροφορίες έχουν ξεχαστεί. Υπάρχει όμως κάτι πιο σημαντικό στο οποίο στοχεύουμε ως Τμήμα και θεωρούμε ότι αποτελεί το συγκριτικό μας πλεονέκτημα: Η επανερμηνεία του παρελθόντος και η κατανόηση των πολλαπλών τρόπων που αλληλοεπιδρά με το παρόν δίνει στους αποφοίτους μας μια προνομιακή σχέση με το μέλλον, ευρύτητα στην οπτική τους γωνία, κριτική ικανότητα θεώρησης του κόσμου και δυνατότητες εμβάθυνσης επί της ουσίας.

Σ’ ένα κόσμο όπου η πρόσβαση στην πληροφορία δεν είναι πλέον ζητούμενο αλλά κεκτημένο, σ’ ένα κόσμο όπου η αληθινή και η ψευδής είδηση συνυπάρχουν και σκοπίμως διαπλέκονται, όπου οι γνώμες διατυπώνονται με απίστευτη ελαφρότητα, η άριστη γνωριμία με το παρελθόν και η μέθοδος προσέγγισης της αλήθειας συνιστούν τα δύο βασικά κεφάλαια του πληρέστερου ταξιδιωτικού οδηγού για το παρόν και το μέλλον. Είναι το βασικό υλικό για να χτιστούν ποικίλες και ίσως απρόβλεπτες επαγγελματικές σταδιοδρομίες.

Το Αναμορφωμένο Πρόγραμμα Προπτυχιακών Σπουδών (ΑΠΠΣ) του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας (Απόφαση Συνέλευσης Τμήματος 421/12.3.2020) θα ισχύσει από το Πανεπιστημιακό έτος 2020-21 (εκκρεμεί έγκριση από τη Σύγκλητο). Ως προς τις βασικές αρχές και τις γενικές οδηγίες, το ΑΠΠΣ ακολουθεί εκείνες του ΠΠΠΣ.

Διάκριση/κατηγορίες μαθημάτων

Το ΑΠΠΣ περιλαμβάνει σαράντα δύο (42) μαθήματα, τα οποία διακρίνονται σε έξι κατηγορίες:

Υποχρεωτικά κορμού (Υ). Η κατηγορία περιλαμβάνει δέκα (10) γενικά μαθήματα κορμού που αντιστοιχούν σε 50 ECTS, καθώς και 2 Υποχρεωτικά Μαθήματα Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας (2×5=10 ECTS) με έμφαση στη γλωσσική άσκηση. Τα μαθήματα αυτά είναι υποχρεωτικά για όλους/ες τους/ις φοιτητές/τριες και κατανέμονται στα δύο πρώτα εξάμηνα των σπουδών τους.
Υποχρεωτικά Ειδίκευσης (ΥΕΙΔ), 12 μαθήματα (12×6=72 ECTS) ανά ειδίκευση
Υποχρεωτικά Ειδίκευσης–Φροντιστήρια (ΥΕΙΔ), 2 μαθήματα (2×7=14 ECTS) ανά ειδίκευση
Υποχρεωτικά Ειδίκευσης–Θεματικής Ενότητας (ΥΕΙΔ), 2 μαθήματα (2×7=14 ECTS) ανά ειδίκευση
Υποχρεωτικά κατ’ Επιλογήν (ΥΕ), 4 (4×6=24 ECTS) από την επιλεχθείσα ειδίκευση, 2 (2×6=12 ECTS) από την άλλη ειδίκευση, 4 κατ’ επιλογήν από το Τμήμα Φιλολογίας, εκ των διαθέσιμων κωδικών της Λατινικής, Αρχαίας Ελληνικής, Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας (4×5=20 ECTS) και 3 κατ’ επιλογήν από τη δεξαμενή μαθημάτων Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (3×6=18 ECTS).
Ελεύθερης Επιλογής (ΕΕ), 1 (6 ECTS) είτε από το οικείο Τμήμα είτε από άλλα Τμήματα της Σχολής ή του Πανεπιστημίου.

Περιγραφή μαθημάτων

1. Τα εισαγωγικά μαθήματα είναι κατανεμημένα στο 1ο και 2ο εξάμηνο σπουδών. Οκτώ εξ αυτών προσδιορίζονται με την ένδειξη «Εισαγωγή». Για την Ιστορία, τα μαθήματα αυτής της κατηγορίας καλύπτουν από άποψη περιεχομένου τις ακόλουθες ενότητες: Ορισμός του γνωστικού αντικειμένου, παρουσίαση των πηγών, της μεθοδολογίας προσέγγισης και της ιστορίας της έρευνας, συμβολή των βοηθητικών επιστημών, τάσεις και προοπτικές της έρευνας, καθορισμός του γεωγραφικού και χρονολογικού πλαισίου, εννοιολογικά εργαλεία, διάκριση των επιμέρους περιόδων και παρουσίαση των βασικών χαρακτηριστικών τους με έμφαση στον τομέα της πολιτικής, της κοινωνίας και της οικονομίας. Για την Αρχαιολογία τα εισαγωγικά μαθήματα αποβλέπουν στην παρουσίαση των διαφορετικών κατηγοριών υλικών καταλοίπων των πολιτισμικών περιόδων και των ερμηνευτικών προσεγγίσεων που συνδέονται με αυτά. Τα μαθήματα αυτής της κατηγορίας δεν μπορούν να επιλεγούν από φοιτητές/τριες άλλων τμημάτων. Δύο μαθήματα αποτελούν εισαγωγές στην επιστήμη της Ιστορίας (θεωρητικά προβλήματα, εξέλιξη ιστοριογραφίας από την αρχαιότητα έως το μεταμοντερνισμό) και την επιστήμη της Αρχαιολογίας (ιστορία της έρευνας, θεωρητικές αφετηρίες, ερμηνευτικές προσεγγίσεις, μέθοδοι ανάλυσης) αντίστοιχα. Τα δύο μαθήματα Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στοχεύουν στην εξοικείωση των φοιτητών με ιστοριογραφικά κείμενα, μέσω των απαραίτητων γλωσσικών ασκήσεων.

2. Τα μαθήματα που προσδιορίζονται ως «Υποχρεωτικά Ειδίκευσης» (12×6=72 ECTS) επιλέγονται από αντίστοιχες «δεξαμενές» μαθημάτων, ιστορικής ή αρχαιολογικής/τέχνης, που καταρτίζουν οι ειδικεύσεις με ευθύνη των Τομέων. Από άποψη περιεχομένου καλύπτουν είτε επιμέρους χρονικές περιόδους των επιστημονικών πεδίων είτε ευρείες θεματικές ενότητες είτε ακόμα επιμέρους κλάδους των ειδικεύσεων. Τα μαθήματα αυτά μπορούν να επιλεγούν από φοιτητές/τριες άλλων Τμημάτων.

3. Τα Φροντιστήρια λειτουργούν ως μάθημα περιορισμένου ακροατηρίου (έως 25 άτομα) και υποχρεωτικής παρακολούθησης. Στοχεύουν (α) στην εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τις πηγές και τη μεθοδολογία της έρευνας στα αντίστοιχα πεδία (β) στον επιστημονικό τρόπο διαχείρισης ειδικών θεμάτων (ανάλυση και σύνθεση) εντός των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων και τελικά στην παραγωγή εργασίας σε γραπτή μορφή (γ) στην εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τις μεθόδους προετοιμασίας και παρουσίασης μιας θεματικής εν είδει διδασκαλίας, καθώς εντάσσονται στην κατηγορία των μαθημάτων ΠΠΔΕ (Θέματα Μάθησης και Διδασκαλίας). Στον προγραμματισμό των Φροντιστηρίων περιλαμβάνονται και επισκέψεις των φοιτητών/τριών σε χώρους άσκησης (μουσεία, αρχεία, πινακοθήκες, βιβλιοθήκες, ερευνητικά κέντρα, ανασκαφές κλπ). Η υποστήριξη των Φροντιστηρίων μπορεί να γίνει από ΕΔΙΠ, υπό την εποπτεία του/ης Καθηγητή/τριας, στο πλαίσιο των σύννομων διδακτικών υποχρεώσεων. Η εκπόνηση εργασίας με συγκεκριμένες προδιαγραφές ανά ειδίκευση είναι υποχρεωτική. Οι φοιτητές/τριες επιλέγουν δύο Φροντιστήρια, στην περίπτωση της ειδίκευσης της Ιστορίας ένα από κάθε Τομέα και στην περίπτωση της Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης δύο διαφορετικό κωδικό γνωστικού αντικειμένου. Η αποτυχία σε Φροντιστήριο συνεπάγεται την εκ νέου εγγραφή και παρακολούθησή του.

4. Οι Θεματικές Ενότητες περιλαμβάνουν μαθήματα με ευρύτερη ύλη (βιβλιογραφία), που επιλέγονται από μία εκ των δυο δεξαμενών (Ιστορίας ή Αρχαιολογίας και Τέχνης), τις οποίες καταρτίζουν ανά έτος οι Τομείς. Πρόκειται για μαθήματα που αντιστοιχούν στα γνωστικά αντικείμενα των Τομέων της κάθε ειδίκευσης. Η παρακολούθησή τους δεν είναι υποχρεωτική. Ανάλογα με το μέγεθος του ακροατηρίου ο/η διδάσκων/ουσα μπορεί να αναθέσει υποχρεωτικές εργασίες, βαθμολογικής ενίσχυσης έως 30%. Η ενίσχυση αυτή προϋποθέτει την εξασφάλιση προβιβάσιμου βαθμού στην προφορική ή γραπτή εξέταση. Τα μαθήματα αυτά δεν μπορούν να επιλεγούν από φοιτητές/τριες άλλων Τμημάτων.

5. Τα Υποχρεωτικά κατ’ Επιλογήν (ΥΕ) μαθήματα προέρχονται από «δεξαμενές» μαθημάτων που καταρτίζουν ετησίως οι Τομείς. Ως τέτοια νοούνται θεματικές προσεγγίσεις των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων, που διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες: 1) Μαθήματα που ανήκουν στην ειδίκευση επιλογής του/ης φοιτητή/τριαςˑ 2) Μαθήματα που ανήκουν στην άλλη ειδίκευση. 3) Μαθήματα από το Τμήμα 4) Μαθήματα που συνδέονται με την απόκτηση Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας. Τα τελευταία είναι κοινά και για τις δύο ειδικεύσεις και επιλέγονται από τη δεξαμενή «Θέματα Εκπαίδευσης και Αγωγής» (2 μαθήματα) και «Διδακτική και Πρακτική Άσκηση» (1 μάθημα).

Σημείωση: Μαθήματα επιλογής ειδίκευσης, τα οποία, λόγω του τρόπου διδασκαλίας τους, προσδιορίζονται ως σεμιναριακά πραγματοποιούνται με τη συμμετοχή καθορισμένου αριθμού φοιτητών/τριών, ο οποίος δεν ξεπερνά τους/ις είκοσι πέντε (25). Τα μαθήματα αυτά περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων είτε άσκηση φοιτητών/τριών στη μελέτη υλικού είτε εξωτερικές επισκέψεις.

6. Ως μαθήματα Ελεύθερης Επιλογής (ΕΕ) νοούνται εκείνα που ο/η φοιτητής/τρια επιλέγει με βάση τις προσωπικές του/ης προτιμήσεις από άλλα Τμήματα της οικείας Σχολής ή του Πανεπιστημίου.

Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας

Το πτυχίο του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας εξασφαλίζει στους/ις αποφοίτους του το Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (ΠΠΔΕ), το οποίο απαιτείται, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, για το διορισμό στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για όσους/ες εισήλθαν στο Τμήμα από το ακαδημαϊκό έτος 2015-16 και εξής.