Χημικών Μηχανικών

Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ιδρύθηκε στην αρχική μορφή «Σχολείου των Τεχνών» το 1836, σχεδόν συγχρόνως με το κράτος της νεότερης Ελλάδας. Μετεξελίχθηκε (1887, 1917) κατά τα πρότυπα του «Ηπειρωτικού» (Continental) Ευρωπαϊκού συστήματος εκπαίδευσης των μηχανικών, με γερό θεωρητικό υπόβαθρο σπουδών και κανονική διάρκεια πέντε ετών. Το δίπλωμα του Ε.Μ.Π. είναι ισοδύναμο με το “Master of Science” (M.Sc) ή “Master of Engineering” (M.Eng.) του Αγγλοσαξονικού συστήματος σπουδών.

Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Ε.Μ.Π.) είναι ως εκ της φυσικής και νομικής δομής του Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Α.Ε.Ι.). Στα πλαίσια του άρθρου 16 του ισχύοντος Συντάγματος, του άρθρου 1 του Ν.1268/82, της παράδοσης και της ανθρώπινης και υλικοτεχνικής υποδομής του, το Ε.Μ.Π., μέσω της αδιάσπαστης ενότητας των σπουδών και της έρευνας, έχει ως πρωτεύουσα θεσμική συνιστώσα της αποστολής του την παροχή ανώτατης παιδείας διακεκριμένης ποιότητας και την προαγωγή των επιστημών και της τεχνολογίας.

Οι απόφοιτοι του Ε.Μ.Π. υπήρξαν ο κύριος επιστημονικός μοχλός της αυτοδύναμης προπολεμικής ανάπτυξης και μεταπολεμικής ανασυγκρότησης της χώρας. Στελέχωσαν ως επιστήμονες μηχανικοί τις δημόσιες και ιδιωτικές τεχνικές υπηρεσίες και εταιρείες και κατά γενική ομολογία δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν από τους άλλους ευρωπαίους συναδέλφους τους. Παράλληλα, κατέλαβαν σημαντικές θέσεις δασκάλων και ερευνητών στην ελληνική αλλά και τη διεθνή πανεπιστημιακή κοινότητα.

Η Ανωτάτη Σχολή Χημικών Μηχανικών τυπικά αρχίζει τη ζωή της με τη δημοσίευση του νόμου 980 της 24 και 30-10-1917 και την έκδοση του νομοτελεστικού διατάγματος της 11ης Νοεμβρίου 1917. Η έναρξη το έτος αυτό αποτελεί το επιστέγασμα μιας σειράς γεγονότων, που έδειξαν την αναγκαιότητα της αυτοδυναμίας της Σχολής Χημικών Μηχανικών. Τα γεγονότα αυτά, που ξεκίνησαν ευθύς μετά την ίδρυση του Πολυτεχνείου το 1837, οριοθετούν την περίοδο πριν από την ίδρυση της Σχολής.

Η επόμενη περίοδος αφορά το χρονικό διάστημα από το 1917 έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ως τρίτη περίοδος της Σχολής Χημικών Μηχανικών μπορεί να θεωρηθεί το διάστημα αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα. Το τελευταίο αυτό διάστημα θα μπορούσε επίσης να χωριστεί σε επιμέρους περιόδους, με βάση σημαντικά συμβάντα στην εξέλιξη της Σχολής. Παρακάτω θα αναφερθούν συνοπτικά τα σπουδαιότερα γεγονότα που χαρακτηρίζουν αυτές τις περιόδους.

Ηδη από το δεύτερο έτος της λειτουργίας του Πολυτεχνείου, το 1839, ο Ξαβέριος Λάνδερερ, ιδιαίτερος φαρμακοποιός του Όθωνα, διορίσθηκε άμισθος διδάσκαλος της Χημείας των Τεχνών στο Σχολείο των Κυριακών. Η Χημεία αναφέρεται ως ένα από τα απαραίτητα μαθήματα του δεύτερου μέρους του προγράμματος (μαζί με την Ιχνογραφία, τα Μαθηματικά και τη Μηχανική), όπου εκπαιδευόταν ένα μεγάλο πλήθος τεχνικών. Σε επιστολή μάλιστα του Φρειδερίκου Τσέντνερ το 1840 προς τη Βασιλική Γραμματεία της Επικρατείας επί των Εσωτερικών, όπου ζητείται η αύξηση του χώρου του Σχολείου, τονίζεται το ενδιαφέρον των φοιτητών για τις επιδείξεις και τα πειράματα του Καθηγητή Λάνδερερ στο μάθημα της Βιομηχανικής Χημείας.

Ο ορισμός της επιστήμης του Χημικού Μηχανικού απασχόλησε κατά καιρούς τη Σχολή. Αποσπάσματα από τη Γνωμάτευση της Συγκλήτου του ΕΜΠ της 22-2-1966, που διατυπώθηκε μετά από εισήγηση της Σχολής, δίνουν το εξής σαφές περίγραμμα:

Αργότερα η Σχολή, στη συνεδρίαση της 19-5-1980, διατυπώνει αναλυτικότερα τον ορισμό του Χημικού Μηχανικού, το αντικείμενο και το έργο του ως εξής:

Σε συνεδριάσεις της Γενικής Συνέλευσης της Σχολής Χημικών Μηχανικών, το 1987, στην προσπάθεια αναμόρφωσης του προγράμματος σπουδών, τέθηκε και το θέμα ορισμού του Χημικού Μηχανικού. Ειδικότερα στη συνεδρίαση της 26-3-87 καθορίστηκε μετά από εισήγηση της Επιτροπής Σπουδών ο εξής ορισμός:

Με βάση τα παραπάνω, το γνωστικό αντικείμενο του Χημικού Μηχανικού πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής:

• ιδιότητες της ύλης – ενεργειακές ανταλλαγές και μετατροπές κατά το μετασχηματισμό της ύλης,
• βασικές διεργασίες κατεργασίας ή επεξεργασίας της ύλης – σχεδια­σμός και υπολογισμός εγκα­ταστάσεων,
• μέθοδοι παραγωγής ή επεξεργασίας – σχεδιασμός, ιδιότητες και εφαρμογές προϊόντων – διοίκηση και πληροφορική – οικονομικό και κοινωνικό κόστος της βιομηχανικής παραγωγής ή επεξεργασίας και η αντίστοιχη αξιολόγηση του αποτελέσματος,
• μέγιστη εξοικονόμηση πόρων ενέργειας / ύλης,
• προστασία περιβάλλοντος και βιομηχανική ασφάλεια και υγιεινή.

Ο Χημικός Μηχανικός καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων που διαρκώς γίνεται ευρύτερο. Οι επαγγελματικές δυνατότητες μπορούν να διαχωριστούν ως εξής:

• Απασχόληση σε βιομηχανικές παραγωγικές διαδικασίες (χημικά, πετρελαιο­ειδή, αέριο, χαρτί, φαρμακευτικά, τρόφιμα, κεραμικά, υφάσματα, πλαστικά κ.α.)
• Τεχνικές συμβουλές και προώθηση πωλήσεων προϊόντων, επιχειρησιακή έρευνα
• Δημόσια Διοίκηση – Δημόσιοι Οργανισμοί.
• Μελέτες, σχεδιασμοί, κατασκευές.
• Έρευνα, εξέλιξη και προσχεδιασμένες ιδιότητες νέων προϊ­όντων.
• Εκπαίδευση, ιδιαίτερα στην Ανώτατη και Ανώτερη βαθμίδα.
• Ελεύθεροι επαγγελματίες.

Υπάρχουν ακόμη επαγγελματικές δυνατότητες, εκτός από τις παραπάνω κλασικές, που μπορούν να ενταχθούν στο φάσμα των δραστηριοτήτων του, όπως Οικολογική Τεχνολογία, Περιβαλλοντική Μηχανική, Προγραμματισμός, Ασφάλεια και Συντήρηση έργων, Πληροφορική, Βιοφυσική και Βιοχημική Μηχανική.

Το επάγγελμα του Χημικού Μηχανικού επεκτείνεται, αποκρινόμενο στην αναγνώριση ότι η Χημική Μηχανική παίζει καθοριστικό ρόλο στην ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας. Από την παραγωγή ενέργειας μέχρι την παραγωγή τροφίμων, καταναλωτικών αγαθών μέχρι φάρμακα (όλα παραγμένα με αξιοβίωτες μεθόδους) η Χημική Μηχανική αναγνωρίζεται πλέον όλο και πιο πολύ ως επιστήμη και πρακτική «χωρίς σύνορα».

Οι προοπτικές και το μέλλον του Χημικού Μηχανικού απασχόλησαν σοβαρά τη Σχολή και το 1999 αναγνωρίστηκε ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στην εκπαίδευση σε θέματα όπως: Διοίκηση και Οικονομικά, Ασφάλεια και Υγιεινή, Έλεγχος και Ρύθμιση Διεργασιών, και Ποιότητα και Έλεγχος προϊόντων και διαδικασιών και τέθηκαν οι εξής προτεραιότητες:

• Σχεδιασμός και Παραγωγή Υλικών υψηλής τεχνολογίας και προστιθέμενης αξίας
• Χημεία και Τεχνολογία τροφίμων
• Βιοτεχνολογία
• Τεχνολογίες και Διαχείριση της Ενέργειας και του Περιβάλλοντος
• Ανάπτυξη τεχνολογιών για τη συντήρηση και την ανάδειξη της πολιστιστικής κληρονομιάς
• Πληροφορική και προϊόντα της.

Η έρευνα θα εξακολουθεί να είναι ένας αυξανόμενης σημασίας τομέας απασχόλησης, ενώ η χρήση Η/Υ θα παίζει συνεχώς σημαντικότερο ρόλο στην ανάλυση και ερμηνεία δεδομένων, στο σχεδιασμό, τον έλεγχο και τον αυτοματισμό των βιομηχανικών εγκαταστάσεων.

Σήμερα θεωρείται στρατηγικής σημασίας να τεθεί «η Χημική Μηχανική στην Υπηρεσία της Αειφόρου και Βιώσιμης ανάπτυξης (Sustainable Development) με κέντρο τον άνθρωπο». Με βάση τις τεχνολογικές εξελίξεις διαφαίνεται ότι πεδία όπως η Βιοτεχνολογία, η Νανοτεχνολογία, η Αειφορία και Αξιοβίωτη Χημική Τεχνολογία θα προσελκύσουν το Χημικό Μηχανικό στα επόμενα χρόνια.

Κάθε ακαδημαϊκό έτος χωρίζεται σε διδακτικές περιόδους που ονομάζονται εξάμηνα: Το χειμερινό και το εαρινό εξάμηνο. Τα μαθήματα του Προγράμματος Σπουδών της Σχολής Χημικών Μηχανικών διακρίνονται σε υποχρεωτικά, σε επιλεγόμενα και σε εμβάθυνσης, ενώ κατανέμονται σε εννέα (9) εξάμηνα. Το δέκατο εξάμηνο είναι αφιερωμένο στην εκπόνηση της διπλωματικής εργασίας, ενώ στο πρόγραμμα του ενάτου εξαμήνου περιλαμβάνεται η εκτέλεση Πρακτικής Άσκησης.

Κατά τη διάρκεια του χειμερινού εξαμήνου διδάσκονται τα μαθήματα που υπάγονται στο 1ο, 3ο, 5ο, 7ο και 9ο εξάμηνο του Προγράμματος Σπουδών. Κατά τη διάρκεια του εαρινού εξαμήνου διδάσκονται τα μαθήματα που υπάγονται στο 2ο, 4ο, 6ο και 8ο εξάμηνο του Προγράμματος. Στο τέλος κάθε εξαμήνου εξετάζονται τα αντίστοιχα μαθήματα, ενώ στο τέλος του ακαδημαϊκού έτους γίνεται η επαναληπτική εξέταση των μαθημάτων χειμερινών και εαρινών εξαμήνων. Οι σημαντικές ημερομηνίες σημειώνονται στο Ακαδημαϊκό Ημερολόγιο του Ιδρύματος.

Η εκπαίδευση των φοιτητών γίνεται με τις παραδόσεις των μαθημάτων, τα φροντιστήρια, τις εργαστηριακές και υπολογιστικές ασκήσεις, την πρακτική εξάσκηση και τη διπλωματική εργασία.

Ως υποχρεωτικά μαθήματα χαρακτηρίζονται τα μαθήματα των οποίων η παρακολούθηση και η επιτυχής εξέταση θεωρείται απαραίτητη για το σύνολο των φοιτητών της Σχολής Χημικών Μηχανικών.

Η παρακολούθηση των παραδόσεων της θεωρίας των μαθημάτων αποτελεί ακαδημαϊκή μόνο υποχρέωση του φοιτητή, δηλαδή δεν είναι υποχρεωτική και δεν τηρείται σύστημα καταχώρισης απουσιών. Παρ’ όλα αυτά, η συστηματική παρακολούθηση των παραδόσεων είναι απόλυτα ενδεδειγμένη για τη σωστή θεωρητική κατάρτιση του φοιτητή. Μόνο η άμεση επαφή με τον διδάσκοντα μπορεί να οδηγήσει στην ακριβή γνώση του αντικειμένου κάθε μαθήματος. Η παρακολούθηση των εργαστηριακών ασκήσεων είναι στις περισσότερες περιπτώσεις υποχρεωτική.

Οι εξετάσεις γίνονται από τον διδάσκοντα (ή τους διδάσκοντες) στο τέλος του εξαμήνου σε καθορισμένη ύλη. Η βαθμολογία των μαθημάτων εκφράζεται με την κλίμακα μηδέν – δέκα (0-10), με βάση επιτυχίας το πέντε (5) και χωρίς τη χρήση κλασματικού μέρους. Σε περίπτωση αποτυχίας ο φοιτητής έχει τη δυνατότητα μιας συμπληρωματικής εξέτασης. Εάν αποτύχει και στη συμπληρωματική εξέταση, ο φοιτητής θα πρέπει να επανεγγραφεί στο μάθημα και να το παρακολουθήσει σε επόμενο εξάμηνο.

Ως επιλεγόμενα μαθήματα χαρακτηρίζονται τα μαθήματα από τα οποία ο φοιτητής πρέπει να επιλέξει ορισμένα, ώστε να συμπληρώσει τον απαραίτητο αριθμό μαθημάτων που απαιτούνται για την απόκτηση του διπλώματος.

Αναφορικά με τις εξετάσεις και τη βαθμολογία κάθε μαθήματος επιλογής, ισχύει ό,τι και στα υποχρεωτικά μαθήματα. Σε περίπτωση αποτυχίας ο φοιτητής μπορεί να επανεγγραφεί στο μάθημα και να το παρακολουθήσει σε επόμενο εξάμηνο ή να εγγραφεί σε άλλο επιλεγόμενο μάθημα.

Ως μαθήματα εμβάθυνσης χαρακτηρίζονται τα μαθήματα τα οποία προσφέρονται μέσα από την εμβάθυνση που επιλέγει ο φοιτητής στα τελευταία εξάμηνα των σπουδών του.

Μέσα από τα μαθήματα αυτά, ο φοιτητής μπορεί να αποκτήσει μεγαλύτερο βάθος γνώσεων σε αντικείμενα που συνδέονται με το πεδίο απασχόλησης των Χημικών Μηχανικών χωρίς να διασπάται η ενότητα των σπουδών. Ο φοιτητής επιλέγει μια από τις διαθέσιμες περιοχές εμβάθυνσης και διδάσκεται τα αντίστοιχα μαθήματα παράλληλα με τα υπόλοιπα υποχρεωτικά και επιλεγόμενα μαθήματα. Η εμβάθυνση δεν αναγράφεται στον τίτλο του διπλώματος, το οποίο είναι Δίπλωμα Χημικού Μηχανικού χωρίς καμία αναφορά σε αυτήν.

Η επιλογή μιας εμβάθυνσης είναι υποχρεωτική και για την εξέταση και τη βαθμολογία των μαθημάτων ισχύει ότι και στα υποχρεωτικά μαθήματα.

Ο φοιτητής, για να αποκτήσει το δίπλωμα της Σχολής Χημικών Μηχανικών, πρέπει να ικανοποιήσει τις παρακάτω προϋποθέσεις:

α. Να εγγραφεί, να παρακολουθήσει και να εξεταστεί με επιτυχία σε όλα τα υποχρεωτικά μαθήματα του Προγράμματος Σπουδών και να ανταποκριθεί με επιτυχία στο πρόγραμμα εργαστηριακών ασκήσεων.

β. Να εγγραφεί, να παρακολουθήσει και να εξεταστεί με επιτυχία σε ένα ορισμένο αριθμό επιλεγόμενων μαθημάτων του Προγράμματος Σπουδών.

γ. Να εγγραφεί, να παρακολουθήσει και να εξεταστεί με επιτυχία σε όλα τα μαθήματα μιας εμβάθυνσης

δ. Να εκτελέσει με επιτυχία την Πρακτική του Άσκηση

ε. Να εγγραφεί, να εκτελέσει, να συγγράψει και να εξετασθεί με επιτυχία στη διπλωματική εργασία.