Το Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών είναι ένα διεπιστημονικό Τμήμα και δέχτηκε τους πρώτους φοιτητές του το Σεπτέμβριο του 2000.
Ιδρύθηκε με το π.δ. 90/2000, στο πλαίσιο του Προγράμματος του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠΕΠΘ) για τη Διεύρυνση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ).
Σύμφωνα με το Ιδρυτικό του Διάταγμα, έχει ως κύρια αποστολή την «καλλιέργεια, προαγωγή και διάδοση, με τη διδασκαλία και την έρευνα της γλώσσας, της γλωσσολογίας, της λογοτεχνίας και του πολιτισμού των λαών των Παρευξείνιων Χωρών, ιδίως των ελληνικής καταγωγής και την κατάρτιση επιστημόνων ικανών να μελετούν, ερευνούν, κατανοούν και διαδίδουν τις γλώσσες, την λογοτεχνία και τον πολιτισμό των λαών των προαναφερομένων χωρών, όπως Ελλήνων, Ρώσων, Τούρκων και λοιπών. Οι πτυχιούχοι μπορούν να απασχολούνται ως στελέχη σε κρατικές ελληνικές υπηρεσίες, προξενικά γραφεία ή ιδιωτικές επιχειρήσεις στις Παρευξείνιες Χώρες (Ρωσία, Ουκρανία, Γεωργία, Αρμενία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Τουρκία) ή ως εκπαιδευτές της οικείας κατά περίπτωση γλώσσας ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες ή ως εμπειρογνώμονες ή ως σύμβουλοι διπλωματικών αποστολών στις προαναφερθείσες χώρες ή ως ειδικοί επιστήμονες σε ερευνητικά ιδρύματα ή ως μεταφραστές κειμένων».
Στεγάζεται στο κέντρο της πόλης της Κομοτηνής, στο παλαιό κτηριακό συγκρότημα του Τμήματος της Νομικής. Διαθέτει άρτια τεχνολογική υποδομή (αίθουσες με δυνατότητα χρήσης πολυμέσων, αίθουσα ηλεκτρονικών υπολογιστών, αίθουσα εκμάθησης γλωσσών, αίθουσα ηλεκτρονικών υπολογιστών, κ.ά.).
Σήμερα υπηρετούν σε αυτό 14 μέλη ως ακαδημαϊκό προσωπικό και τέσσερα μέλη ως ειδικό επιστημονικό προσωπικό. Δέχεται κατ’ έτος περίπου 125 προπτυχιακούς φοιτητές και 20 μεταπτυχιακούς που παρακολουθούν το ΜΠΣ «Σπουδές στον Παρευξείνιο Χώρο». Οι επαγγελματικές δυνατότητες των αποφοίτων του κατοχυρώνονται βάσει του σχετικού π.δ. 78 / 15 Ιουνίου 2009 (ΦΕΚ τεύχ. Α΄, αρ. φύλ. 95, 22 Ιουνίου 2009, σελ. 5159-5160).
Από το ακαδημαϊκό έτος 2003-2004 υλοποιεί ετήσιους κύκλους διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας σε ενήλικους αλλοδαπούς, νεοπρόσφυγες και μουσουλμάνους, δραστηριότητα που χρηματοδοτείται από κονδύλια της Εταιρείας Αξιοποίησης και Διαχείρισης Περιουσίας του ΔΠΘ. Από το ίδιο έτος υλοποιεί Πρόγραμμα Πρακτικής Άσκησης των φοιτητών του με σκοπό την απόκτηση επαγγελματικής, διδακτικής και παιδαγωγικής επάρκειας. Από το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005 διεξάγονται σε αυτό οι εξετάσεις πιστοποίησης της ελληνομάθειας για την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, υπό την εποπτεία του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ).
Εκδίδει το διεθνές εξαμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό Mare Ponticum που περιλαμβάνει επιστημονικές εργασίες σχετικά με τις παρευξείνιες χώρες.