Το Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 1961.
Έχει ως αντικείμενο τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό μιας χώρας με την οποία η Ελλάδα, σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, είχε στενή και αδιάκοπη ανταλλαγή πολιτισμικών επιδράσεων.
Στο Τμήμα η διδασκαλία της γλώσσας, προς βελτίωση της «ιταλομάθειας» των νέων φοιτητών, πραγματοποιείται από αλλοδαπούς δασκάλους, φυσικούς ομιλητές της ιταλικής, και αναπτύσσεται στη διάρκεια όλων των εξαμήνων σπουδών, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες του Συμβουλίου της Ευρώπης. Παράλληλα με τη γλωσσική κατάρτιση των φοιτητών στοχεύουμε στη γλωσσολογική τους κατάρτιση, στην ανάπτυξη δηλαδή της ικανότητάς τους να αναλύουν τη γλώσσα και τη γλωσσική επικοινωνία χρησιμοποιώντας θεωρητικά εργαλεία της γλωσσολογίας.
Τα μαθήματα λογοτεχνίας που προσφέρονται καλύπτουν όλο το φάσμα της ιστορίας της ιταλικής λογοτεχνίας, τα λογοτεχνικά είδη, προβλήματα λογοτεχνικής κριτικής ή ειδικών θεμάτων. Ένα άλλο μέρος αναφέρεται στην κριτική και διερευνητική ανάγνωση των κειμένων που εμπλέκει και μία μεθοδολογική συζήτηση. Σε αυτά προστίθεται η μελέτη του ιστορικού πλαισίου (ιστορία, πολιτική, γεωγραφία, τέχνη, ιδεολογίες, ήθη).
Μια άλλη ομάδα μαθημάτων του προγράμματος σπουδών στοχεύει στη θεωρητική και πρακτική ετοιμασία των φοιτητών και μελλοντικών πτυχιούχων να κάνουν «διαμεσολάβηση», δηλαδή να λειτουργούν είτε ως περιστασιακοί είτε ως συστηματικοί (και κατ’ επάγγελμα) μεταφραστές και, σε κάποιο βαθμό, διερμηνείς.
Παρά το γεγονός ότι κάποιοι από τους μέχρι τώρα πτυχιούχους του Τμήματος ασχολούνται επαγγελματικά με διάφορα αντικείμενα, έχοντας ενίοτε εξασφαλίσει και άλλον τίτλο σπουδών είναι προφανές ότι οι περισσότεροι πτυχιούχοι ασχολούνται με τη διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας στον ιδιωτικό τομέα (Κέντρα Ξένων Γλωσσών) και στο δημόσιο τομέα (Πανεπιστήμια, Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων, δημόσια Γυμνάσια) της εκπαίδευσης. Για να μπορούν να ανταποκριθούν οι πτυχιούχοι του Τμήματος στις απαιτήσεις αυτής της δραστηριότητας το πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνει μια τελευταία ομάδα μαθημάτων τόσο με συμβατική μορφή όσο και με χρήση ψηφιακής τεχνολογίας που έχει ως στόχο την ετοιμασία τους ως δασκάλων ιταλικής γλώσσας.